Dergelijk uitermate zinvol project, waarvoor dank in naam van alle slachtoffers, verdient alle ondersteuning.
Natalie Aernoudts Advocaat Gent

Een kunstenaarsproject over aandacht voor slachtoffers van geweld

Female vertelt het verhaal van slachtoffers van geweld. 

Het verhaal van hen die niet werden gehoord.

Studio Rodeberg brengt in FEMALE een project van Veerle Verbeke in twee tentoonstellingen in Gent in april en september 2025 (details zie verder).

Veerle Verbeke is beeldend kunstenaar uit Gent werd tweemaal slachtoffer van seksueel geweld. Een eerste keer op jonge leeftijd en toen ze 25 was in huishoudelijk geweld doro haar toenmalige partner. Veerle gebruikt haar eigen ervaringen in haar beeldend werk. Dit doet ze in schilderijen, tekeningen, foto’s en installaties. De projecten kome tot stand na uitgebreid research. Hiervoor las Veerle Verbeke talrijke  naslagwerken, raadpleegde ze archieven, sprak ze met bevoorrechte getuigen en specialisten en naturlijk ook met slachtoffers.

Voor de editie in Gent nodigen we Henriëtte Van Gasteren uit. Zij is fotografe en maakte portretten en interviewde 60 slachtoffers van geweld. De aanleiding hiertoe was dat haar eigen dochter twee jaar geleden werd aangerand. Haar werk bestaat uit foto’s en een boek. De deelname van Henriëtte is zonder kosten vermits dit project in Nederland is gesubsidiëerd.

Veerle Verbeke over hoe het project begon.

 Het project FEMALE werd voor het eerst getoond in november 2023 in Kasteel Borluut in Sint-Denijs-Westrem (500 bezoekers) In 2024 werd het in de maand september herhaald in de kerk van Schellebelle (foto) (2700 bezoekers)

In deze tentoonstellingen werden 80 schilderijen, foto’s en installaties getoond. Vooral haar installatie waarin Veerle Verbeke haar eigen trouwjurk met kettingen toonde als symbool van de geketende vrouw, trok bijzonder de aandacht.

Zo werd dit een interactieve tentoonstelling: heel veel vrouwen bleven heel lang kijken, en vandaar kwamen de gesprekken. Alsof de trouwjurk hun eigen ervaringen triggerde. Alsof verhalen die nog nooit voorheen konden worden verteld, nu wel naar buiten mochten. In al die verhalen klonk altijd hetzelfde: eenzaamheid en onmacht.

Sommige bezoeksters zeiden: ‘ik had nog nooit van u gehoord, maar ik las het thema en ik moest gewoon komen’.

FEMALE is een project waarin slachtoffers zich herkennen. Daarna besloot Veerle Verbeke nog een stap verder te gaan en één van de Salons van Studio Rodeberg aan dit thema te wijden. Daarvoor nodigden we tevens Henriëtte Van Gasteren uit die éénzelfde thema aansnijdt in Nederland.

Verder onderzoek

Hoe kan je een thema als geweld in een tentoonstelling naar een breed publiek brengen? Dat werd de essentiële vraag voor Veerle Verbeke. NETFLIX bracht de oplossing. In 2020 stierf de seriemoordenaar The Yorkshire Ripper aan Covid. Netflix maakte er een documentaire over en in het zog hiervan kwamen er nog heel wat films en series over seriemoordenaars. Naar NETFLIX en andere zenders wordt massaal gekeken.Veerle zag de documentaire. Het verhaal greep haar zo aan dat ze niet anders kon dan er aandacht voor te hebben. Wat haar ook opviel was dat alle aandacht uitging naar de moordenaar, niet naar de slachtoffers. Daarom besliste ze om van de dertien gekende slachtoffers een reeks portretten te maken. Op die manier kon ze zich verdiepen in het verhaal van elk van hen.

Het begrip aandacht en de filosofische onderbouw

Slachtoffers krijgen te weinig aandacht. Slachtoffers vragen aandacht. Dit zijn twee vaak gehoorde zinnen. Maar hoe was het tijdens de Yorkshire seriemoorden ?

De moorden deden zich voor in een periode waarin de vrouw als minderwaardig werd gezien. De periode tussen 1975 en 1981 werd een moord op een prostituee nog gezien als iets wat niet belangrijk was. Een vrouw hoorde s’avonds thuis te zijn bij haar man of gezin. In eerste instantie dacht men dat de vermoordde vrouwen allemaal prostituees waren. Ik vermoed dat dit verhaal het makkelijker maakte voor de maatschappij om te aanvaarden.

Prostituees hebben een slechte reputatie en eigenlijk verdienen ze het om gestraft te worden. Deze gedachte werd niet uitgesproken, maar werd wel gedacht in de maatschappij van dat moment. En hoe is het vandaag? Nog steeds hoor je stemmen als ‘je moet ’s avonds niet alleen op straat lopen’ of ‘je moet je aanpassen en sober kleden’. Hoe sterk de vrouwenbeweging zich ook inzet, voor vrouwen is en blijft er nog veel te gebeuren.

Met deze geschilderde portretten wil de kunstenaar het begrip ‘aandacht’ uitzuiveren.

Daarom ging ze in leer bij de filosofe Simone Weil. Het werk van de Franse filosofe Simone Weil (1909-1943) maakt de laatste jaren een bescheiden opgang in ons taalgebied. Meer dan terecht, want haar denken is actueler dan ooit. Na de opwaardering van het werk van filosofes als Hannah Arendt en Susan Sontag is het de beurt aan Weil.

(Uit Politiek zonder partijen. Simone Weil & Alicija Gescinkska 2023)

Veerle Verbeke over de filosofie van de aandacht:

Wat Simone Weil wist te schrijven over aandacht hebben vond ik zeer interessant. Aandacht is één van de belangrijkste woorden in het werk van Simone Weils filosofie. Het gaat niet om  ons alledaags begrip ervan, zoals niets bij bij Weil alledaags is. Aandacht mag niet verward worden met gewone concentratie. Aandacht betekent, in Weils mens- en wereldbeeld, een ultieme gerichtheid op de ander, op een probleem, op zo’n manier dat je jezelf wegcijfert.De notie van aandacht is dus ook intrinsiek met die van decreatie verbonden:

Je koppelt jezelf los van jezelf, en de zuivere leegte die zich in je opent, kan zich vervolgens vullen met het licht van de waarheid.

Aandacht is niet zoeken, maar wachten, het is je hart openen zonder het zelf te willen vullen, het is schrijven zonder op zoek te gaan naar de juiste woorden. Zo schilderde ik het portret van deze vrouwen, ik liet het beeld op mij afkomen. Zo onstaan momenten waar je dingen vindt wanneer je er niet naar zocht. Dit geldt zowel voor mij als kunstenaar als voor de bezoeker van de tentoonstelling.

 Mijn taak als kunstenaar is om dit via mijn beeldend werk mogelijk te maken. Zo kan een thema als geweld op een spontane manier worden besproken. Zo kunen bezoekers met vragen doorverwezen worden naar de juiste instanties.

 De maatschappelijke relevantie

 Vele slachtoffers van geweld doen geen aangifte. Heel vaak praten ze er niet over en als

 ze het toch doen dan is het vaak met een kennis. Niet met familie of vrienden. Daarom moeten er nieuwe methodes worden gevonden om geweld bespreekbaar te  tellen. Dit kan dus ook een taak zijn voor kunstenaars. In ieder geval hebben de twee vorige  tentoonstellingen bewezen dat het werkt. Door het organiseren van deze tentoonstelling in het centrum van Gent kunnen heel veel  mensen worden bereikt. Bij ons vorig project in Hof van Ryhove hadden we 2500  bezoekers. De ligging in Hof van Ryhove laat ook toe dat mensen een individueel bezoek brengen.

 Ethische aanpak

 Kunstenaars kunnen thema’s aanbrengen maar zijn natuurlijk geen hulpverleners.

 Dit is dan ook niet de bedoeling van dit project. Daarom zal er worden samengewerkt met de diensten en organisaties die hier wel in thuis zijn. We vragen om infomateriaal ter beschikking te stellen.

Curator van deze tentoonstelling is Jan De Proost. Hij heeft een jarenlange ervaring in  opzetten van zowel kunst- als educatieve tentoonstellingen. Hij werkte in verschillende NGO’s als personeelsverantwoordelijke en als vertrouwenspersoon. Hij zal altijd aanwezig zijn in de tentoonstelling, samen met één of twee van de kunsenaars.

Henriêtte Van Gasteren en Silent Scream

Voor de volgende editie werken we samen met Henriëtte Van Gasteren. Na de aanranding van haar  dochter startte ze het project Silent Scream op. Ze  fotografeerde 60 rechtstreeks betrokkenen: slachtoffers, maar ook rechters, juristen, politiemensen, gevangenisbewakers en natuurlijk ook daders. Haar werk bestaat uit groot formaat foto’s en haar boek Silent Scream. Tevens brengt  ze info mee hoe men in Nederland met deze materie omgaat. Henriëtte stelde dit project  dat in Nederland gesubsidiëerd wordt al verschillende keren tentoon, maar

nog nooit in België. Wij zijn dan ook bijzonder vereerd dit in Gent te kunnen tonen.

Praktisch

 De tentoonstelling zal lopen van 17 april tot 27 april in Hof van Ryhove alle dagen van 14u  tot 18u en een tweede maal van 6 september tot 17 september eveneens alle  dagen van 14u tot 18u Wij organiseren geleide bezoeken en projecten van scholen op aanvraag.

De tentoonstelling zal bestaan uit:

Veerle Verbeke: 8 schilderijen op canvas, 2 installaties en 15 portretten op papier

Ingekaderd met professioneel glas.

Henriëtte van Gasteren: 16 foto’s en infomateriaal Silent Scream

Infomateriaal van hulpdiensten inzake geweld en overschrijdend gedrag.

Bijkomend kunnen er ook infomomenten komen.

De tentoonstelling blijft ter beschikking voor tentoonstellingen in andere locaties en

n samenwerking met andere organisaties.

Over vrouwelijk

Wat is vrouwelijke stem, vrouwelijk denken, vrouwelijke stempel, vrouwelijk tekenen, vrouwelijk schilderen?

Wat is vrouwelijk? Wat is een vrouwelijk beeld? Wat zijn vrouwelijke woorden?

Is de lijn die ik teken vrouwelijk vanuit mijn vrouwelijk wezen?

Aangezien mijn lichaam vrouwelijk is, mijn hand vrouwelijk is teken ik daarom een vrouwelijke lijn? 

Als mijn lichaam vrouwelijk is, het potlood of het penseel een onzijdig attribuut maak ik dan vrouwelijke tekeningen?

Wat is dat vrouwelijk beeld, die vrouwelijke lijn, die vrouwelijke tekening?

Kan een lijn mannelijk of vrouwelijk zijn?

Wat definiëren we als een mannelijke lijn? Wat definiëren we als een vrouwelijke lijn?

Mijn lichaam is vrouwelijk = feit

Het attribuut is onzijdig = feit

Mijn denken is vrouwelijk = is dat zo?

Hoe kan ik weten of mijn denken niet mannelijk is?

Hoe kan ik weten of mijn denken vrouwelijk is?

Hoe kan ik weten of mijn denken soms vrouwelijk en soms mannelijk is?

Is voor mij een vrouwelijk voorbeeld van vrouw. Terwijl ze misschien toch mannelijk overkomt?

Waarom komt Abramovic mannelijk over naar mij toe? Marina Abramovic komt voor mij over als een sterke vrouw, een vrouw in haar kracht, onverzetbaar, aanwezig, intens, kwetsbaar, staat volledig open voor de buitenwereld?

The body is a text and the text is a body, something to explore further…

In ieder geval schreef Virgina Woolf in ‘A room of one’s own’ dat er een verschil is tussen mannelijk en vrouwelijk schrijven. Ze Schrijft: “the book needs to be adapted to the body”

Hélene Cixous: “en s’écrivant, la femme fera retour à ce corps qu’on lui a plus que confisqué, dont a fait l’inquiétant étranger dans la place, le malade ou le mort, et qui si souvent est le mauvais compagnon, cause et lieu de inhibitions. A censurer le corps on censure du même coup le souffle, la parole”

'' Het vrouwelijk lichaam is meer demonisch dan het mannelijke lichaam.

De mannelijke seksualiteit is gefocust op de falus terwijl de vrouwelijke sekualiteit is gefocust op het gehele lichaam ''

De verhalen 

De teksten hieronder gaan niet over hoe het werk is gemaakt maar vertellen het verhaal achter het werk. Deze verhalen gaan ver terug in de oudheid maar zijn vandaag nog van toepassing.

Het vrouwelijke lichaam 1

Het vrouwelijk lichaam, zit dat in ons hoofd? Is het een staat van zijn waar we kunnen uitstappen ?

De Venus van Willendorf is een vruchtbaarheidssymbool.

Het beeldje is 11,1 cm groot en wordt gedateerd tussen 24.000 en 22.000 voor Christus.

Dat beeldje werd de inspiratie voor de twee vereenvoudigde figuren die verwijzen naar het ultieme vrouwelijke. In mijn werk gebruikte ik overdreven ronde vormen die ook te zien zijn bij het venusbeeldje.

Ze kregen de naam van de eerste vrouw(en) volgens de bijbel, dit omwille van de ruimte waarin ze zich bevinden tijdens deze expo.

Lilith & Eva.

Deze beide werken werden het centrum van de reeks Female dat nu is te zien in de kerk in Schellebelle.

Vergeten vrouwen

De fragmenten van Sappho ( Lesbos, 600 jaar  voor Christus) worden voorgelezen in de biechtstoel.
Ga gerust zitten en luister.

In de foto zit ook een verwijzing naar alle vrouwen die op de brandstapel zijn beland.

Laten we hen nooit vergeten. Aan het Prinsenhof in Gent staat voor hen een monument.

Het waren geen heksenvervolgingen tussen de vijftiende en de achtiende eeuw.

Het waren vrouwenvervolgingen.

Vrouwen aanhoren.

Verloren stemmen.

Verstokte stemmen

Versmoorde stemmen.

In het werk ‘female’ is Veerle Verbeke op zoek gegaan naar de verloren poëzie van Sappho.

Zij leefde zo’n 2600 jaar geleden in het oude Griekenland.

Ze was geen onbekende. Eigenlijk was ze zelfs zeer populair. Eeuwenlang werd er over haar geschreven en over de plek waar ze vandaan kwam, Lesbos.

Plato noemde haar de tiende muze. Ovidius schreef een gedicht over Sappho.

En toch zijn haar gedichten en haar liederen niet bewaard gebleven of gekopieerd geweest.

Ze werd vergeten in de flarden van de geschiedenis.

Wie was Sappho?

Was ze werkelijk lesbisch of was dit slechts de invulling van de fantasie van mannelijke schrijvers?

Ze bleef onbekend voor het grote publiek….

Tot wanneer er in 2014 teksten opduiken in Egypte op flarden papyrus

Nieuwsbericht op 30 januari:

"Twee gedichten van Sappho ontdekt"

Een papyroloog die aan de Britse universiteit van Oxford werkt, zegt dat hij twee onbekende gedichten van de dichteres Sappho heeft ontdekt. Sappho leefde in de zevende eeuw voor Christus op het Griekse eiland Lesbos.”

Vergeten vrouwen

De vrouw die de natuur volgt. Haar natuur.

Haar gezicht is beschadigd, maar haar blik is vastberaden

Medusa en Circe   de monsters van de mythologie

Medusa is een vrouw die als monster wordt afgebeeld in de mythologie. Haar verhaal is een verhaal van  slachtoffer van verkrachting  en die daar zelf nog eens de schuld van krijgt ook. De man is de held in het verhaal.

Medusa heeft het symbool van Perseus op haar voorhoofd. Perseus kreeg de opdracht om de Gorgo Medusa te doden.

Circe is de heks. Ze bezit demonische krachten en kan mannen in zwijnen veranderen. Ook in dit verhaal is de vrouw het monster en de man de held. Circe heeft een aureool van zonnestralen, de verwijzing naar haar vader Helios de zonnegod)

De laatste tien jaar worden er heel wat verhalen herschreven door vrouwelijke auteurs die de verhalen uit de mythologie in een ander daglicht stellen. Deze keer door de ogen van de vrouwelijke personages, waarin vrouwen ook helden zijn.

De blauwe dame

Geloof in de keuzes die je maakt. Volg je hart en kijk nooit om

De vrouw zonder gezicht

Deze vrouw heeft geen gezicht. Omdat vele gezichten van vrouwen passen in dit verhaal.

Je bent nooit alleen. Vele andere vrouwen maken of maakten hetzelfde mee.

Donderdag 19 september om 20u organiseren we een bijzonder salon met vrouwen.

Drie vrouwen, drie persoonlijke verhalen die wij gaan delen met jullie.

We gaan ook in interactie tijdens deze avond, bezoekers krijgen ook de kans om hun verhaal te delen.

"It happens to a lot of people, except, nobody talks about it."

En dat gaan wij doen, wij gaan erover praten.

Dit zijn de 2 vrouwen die mee aan tafel gaan zitten:

Henriette van Gasteren is vooral bekend als Lilith Love en haar erotische zelfportretten. Ze is auteur van verschillende fotoboeken en haar werk werd heel veel tentoongesteld. Henriette neemt het nu op voor vrouwen die slachtoffer zijn van geweld. Ze interviewde en fotografeerde 60 slachtoffers van geweld. Hieruit volgde het boek Silent Scream en een rondreizende tentoonstelling. Haar werk wordt gebruikt door de politie in Nederland bij de eerste intake van slachtoffers.

Cai Lesaffer is arts in een wijkgezondheidscentrum in Gent.

In deze positie heeft zij een uitstekend zicht op wat er gebeurt. Zij zal ons tevens een

overzicht geven van alle instanties en organisaties die slachtoffers kunnen opvangen en begeleiden.

Donderdag 19 september om 20u Studio Rodeberg, Rodeberg 12 in 9030 Mariakerke. Inkom 5 EUR ofwel via de webshop of aan de ingang.

www.studiorodeberg.be/shop

FEMALE 2023
in Kasteel Borluut Solo expo Sint-Denijs Westrem. (9 zalen)

Veerle Verbeke groeide op in de buurt van Dendermonde. Ze studeerde confectie en etalage. Ze was 20 jaar zaakvoerder van de tweedehands design fashion stores Brocolie in Aalst en Brocenbouche in Gent. In 2016 besloot ze voltijds kunstenaar te worden. Ze volgde academie schilderkunst in Geraardsbergen en Oostende om nadien volledig autodidact te worden. Sinds 2020 woont ze in Gent in Studio Rodeberg. Ze is gespecialiseerd in schilderkunst maar maakt ook tekeningen, digital art en installaties. Verder maakt ze projecten met polaroidfoto’s.

Ze is gehuwd met Jan De Proost (kunstfotograaf).

Samen organiseren ze op Studio Rodeberg maandelijks een salon waar ze kunstenaars en kunstliefhebbers samen brengen.

Over het werk van Veerle Verbeke

ARTIKEL IN THE ARTCOUCH 22/01/2023

Posted ByFrederic De Meyer

In de omvangrijke bibliotheek vanVeerle Verbekeen haar partner, fotograaf Jan De Proost, prijken de grote teksten uit de westerse filosofie, van Aristoteles tot Kant; de intieme gedachten van Kafka; de verzamelde werken van C.G. Jung. Het lezen geeft vorm aan haar eigen gedachten, aan de beelden die in haar hoofd tollen, hoewel ze haar vreemd genoeg niet beïnvloeden, meent ze, of zo ze dit doen, toch niet rechtstreeks: ze dienen als geschreven bevestiging voor de gedachten die haar als mentale beelden van binnenuit worden gepresenteerd, en die ze de vrije loop laat in haar schilderijen en pentekeningen. Een vrije doorstroom tussen het zijn, de projectie en de reflectie ervan, aan het papier of het doek toevertrouwd.

Het is een proces. Een natuurlijke evolutie. Enkele jaren terug startte ze na een moeilijke periode met lessen aan de academie. Instinctmatig maakte ze portretten van denkers en kunstenaars (die ook denkers zijn) die iets voor haar betekenden, een al dan niet gevoelige snaar wisten te beroeren. Topor, Man Ray, Walter Benjamin. Meer en meer vrouwelijke filosofen ook, die, gelukkig maar laattijdig, meer en meer belangstelling genieten. Hannah Arendt, Simone Weil, de Beauvoir. De portretten gelden als schuchtere statement, in die periode, een losrukken uit decircle of concern-de zaken en gebeurtenissen waar je geen invloed op hebt maar die op je wegen-, door het veruitwendigen van een intieme gedachten. Tegelijk een affirmatie van de eigenheid, van het Jungiaanse ‘zelf’, die ze benadrukt in een reeks zelfportretten. Een dubbele statement: in de expo in Campo Santo staan vier van haar zelfportretten op het altaar.

Het is geen ijdelheid, lijkt me, geen rebellie tegen weerbarstige omstandigheden, ook de innerlijke. Eerder een strijdvaardige acceptatie ervan. Een samenvatten van een levensloop die niet rechtlijnig is verlopen, maar een ondoorgrondelijke logica volgt. Richtingloos, maar niet doelloos.

Je ziet het in de evolutie, van reeks naar reeks, in de kapel niet chronologisch, maar gevoelsmatig geordend. Geen schikking of pikorde, een voorlopig totaalbeeld van een leven dat geleden heeft maar via talrijke omwegen naar een nog wazige kern leidt. Figuren verdwijnen, muteren langzamerhand tot fluïde vormen -“omhulsels van mijn muze”, noemt ze ze mooi.

Een reeks startte ze met twee hangende vormen, lusteloos en tam, weerzinwekkend wezenloos. Als reactie hierop ging ze deze vormen verder exploreren, hier en daar lijken ze zichzelf vanuit verschillende invalshoeken te analyseren, ietwat verrast om wat ze er vinden. De reeks mondt uit op twee grote werken waar de vormen transparant zijn en een herkenbare vorm hebben ingenomen. Een metafoor voor het traject van introspectie die ze met deze reeks heeft afgelegd? Ik kan de verleiding niet weerstaan het zo te interpreteren. Maar ik kan me vergissen. De kijker ziet uiteindelijk enkel wat hij zelf wilt zien…

Lees het artikel in THE ARTCOUCH

https://www.theartcouch.be/nieuws/veerle-verbeke/